Luc Lambrechts, onze dierendokter kwam ons onderhouden over visziekten. Hij begon zijn voordracht met een dia van vissenkieuwen, bedekt met een dikke slijmlaag.
Wat ervaart die vis? Wat kunnen we als aquariaan waarnemen? Snel ademen, aan het oppervlak of in de buurt van een uitstromer hangen zijn allemaal tekens van een zuurstoftekort van de vis.
Waaraan kan dat liggen? Te weinig zuurstof in het water, medicatie die de zuurstofopname hindert of die de kieuwen beschadigt, kieuwproblemen door een of andere parasiet.
We kunnen nu water verversen, zuurstoftabletten toevoegen, de waterstroming veranderen om oppervlaktebeweging te bekomen.
Dat brengt mogelijk tijdelijk soelaas, maar de eigenlijke oorzaak van de problemen dient nog gezocht en behandeld te worden.
Verschillende soorten kieuwwormen en andere kieuwparasieten, zoals de dubbeldiertjes passeerden op het diascherm. Verschillende vissoorten hebben andere kieuwwormen en vele kieuwwormen kunnen aan de vorm van hun eieren herkend worden.
Een parasiet heeft niet de intentie zijn gastheer te doden, want dan gaat hij zelf te gronde. In de natuur echter heeft de parasiet nood aan een groot aantal eieren om kans op enkele besmettingen, en dus overleven van de soort te hebben. In het aquarium echter voltooien de meeste eitjes en larven de cyclus en zo komt het tot massieve besmetting van onze visjes, wat zich dan uit als ziekte.
Een ander frequent probleem is huidworm, levendbarende parasieten die zich in de slijmhuid vasthaken en deze beschadigen. Via deze beschadiging sijpelt water het lichaam in en bovendien komen bacteriën en schimmels op deze manier in de wonde. Op dat moment zal de aquariaan stipjes opmerken. Behandeling van schimmel of bacteriële surinfectie zal tijdelijk de toestand verbeteren, maar enkel een behandeling van de parasiet zal de vis genezen. Een huidafstrijkje bij voorkeur van een zieke, maar nog levende, vis is nodig om deze diagnose te bepalen, met behulp van de microscoop. En pas na deze diagnose zal een therapie kans op slagen hebben.?
Bij darmparasieten zal dikwijls een zwelling van de darm, met als inhoud een gelatineuse massa, optreden. Deze geeft dan aanleiding tot slijmerige bleke stoelgang. Maar ook hier kunnen verschillende ziekteverwekkers verantwoordelijk zijn. ?
Ook de ogen kunnen letsel oplopen. Een beschadiging van het oppervlak van de cornea zal tot een matte zwelling van het hoornvlies leiden. Dit geneest in gunstige omstandigheden zonder restletsel, maar in minder gunstige omstandigheden kan het oog gaan ontsteken, ulcereren en tot litteken worden. Een ander mat oog zien je bij cataract, waarbij de lens in het oog troebel is. Oorzaken hiervan kunnen schokken zijn, die de lens doen loskomen en zo de voeding van de lens in het gedrang brengen. Ook door ouderdom of parasieten (wormstaar) kan dit verschijnsel zich voordoen.?
Vistuberculose kan ook een oogletsel geven, maar bij deze ziekte werd vooral de waarschuwing gegeven dat ook de aquariaan zelf hiervan slachtoffer kan worden. Als je aanslepende letsels aan de handen hebt die niet genezen met zalfjes of pilletjes, maak je arts erop attent dat je aquariumhouder hebt. Het is belangrijk dat hij aan deze diagnose denkt.?
Luc gaf ons ook mee dat vele medicaties in de siervisteelt alles behalve onschuldig zijn. Voor de kweek van consumptievis zijn vele verboden, omwille van o.m. kankerverwekkende eigenschappen. Deze producten horen ver van kinderhandjes, bij voorkeur in de gifkast (thuis: achter slot en grendel), bewaard te worden. En bij gebruik is het goed om contact met deze producten tot een minimum te beperken, handschoenen zijn geen overbodige luxe.
Op de vraag naar het gebruik van medicaties gaf de spreker een genuanceerd en voorzichtig antwoord. Er is geen middel dat alle ziekten kan genezen.
Een voorbeeld is Neguvon, dat vele parasieten en wormen kan behandelen. Het is een krachtig geneesmiddel, maar is zeer giftig. Garnalen en kreeftachtigen sterven zeer snel bij relatief lage dosering. De gevoeligheid verschilt sterk afhankelijk van de vispopulatie. Bij lage pH blijft het product minder lang actief, bij hogere temperatuur neemt de toxiciteit toe en ook een vooraf bereide oplossing wordt na enige tijd giftiger. Een correcte dosering is dus cruciaal. Dit is geen product om te meten met mespuntjes, maar enkel met het juiste aantal milligram per liter, of het juiste aantal gram per kuub wat vijvers betreft.?
Ook bij het gebruik van antibiotica dient enige voorzorg genomen te worden. Allereerst moet het juist antibioticum worden toegediend, wat niet eenvoudig is door de toenemende resistentie. Anderzijds moet rekening worden gehouden met de andere effecten in het aquarium. Door beschadiging van de goede bacteriële flora in aquarium en filter kan “New Tank Syndrome” ontstaan, met extra stress voor de genezende vissen tot gevolg. Het is dus zeer belangrijk om de effecten van een medicatie in een systeem vooraf in te schatten. Als weinig of niets bekend is van een middel dient er zeer voorzichtig mee omgegaan worden. Nogal wat middeltjes uit de “vakhandel” horen tot die categorie.
Trachten om ziekte te voorkomen kan met een quarantaine. Evidente vraag is hoelang zo’n quarantaine moet dienen. Voor vele parasitaire infecties is een isolatie van enkele weken tot een maand voldoende. In geval van vistuberculose echter zou, althans theoretisch, een isolatie van twee jaar nodig zijn, terwijl sommige virusziekten, waarbij de (genezen) vissen drager blijven, zich door geen enkele quarantainemaatregel laten beperken.
Gelukkig zorgen de groothandels ervoor dat, door onderzoek van de geïmporteerde vissen, quarantainemaatregels en eventueel toediening van medicatie of antiparasitaire middelen onder supervisie van bekwame dierenartsen, de meeste vissen nagenoeg ziektevrij in onze aquaria terecht komen.
Euthanasie is een ander topic. Luc vertelde het verhaal van een winkelbediende die levende forellen (voor consumptie) aan de man moest brengen, maar er niet in slaagde om, onder de ogen van verbijsterde klanten, de dieren op een redelijke manier aan hun einde te brengen. Een knip met een schaar of scherp mes lijkt de beste keuze voor kleine visjes. Bij grotere soorten is het verdoven en in de verdovingsoplossing laten een mogelijkheid. Door afkoeling kan ook een vertraging van de levensfuncties bekomen worden. Wel is het noodzakelijk de vis in voldoende water in de vriezer te zetten, zodat de afkoeling geleidelijk inzet. En vooral het proces niet te verstoren door regelmatig te kijken “of het al gebeurd is”.
Op het internet heeft onze spreker al menigmaal verklaringen gelezen die kant noch wal raken. Bovendien worden er adviezen gegeven die met 100% zekerheid tot het einde van de behandelde dieren moeten lijden, in plaats van tot de beoogde genezing. Enige achterdocht is aangewezen, de expertise op internet is maar al te vaak virtueel.
Alleszins is het essentieel een diagnose te stellen en niet enkel de symptomen te behandelen. Bij behandeling van de secundaire infectie zonder de oorzaak aan te pakken krijg je een tijdelijke verbetering van de gezondheidstoestand. Maar op iets langere termijn is de strijd verloren zonder grondig onderzoek.
Wij mogen allemaal Luc dankbaar zijn voor de geboden informatie, en vooral voor zijn preventieve werking bij de import van aquariumvissen. We onthouden bovendien dat hij een microscoop met camera heeft aangekocht, waardoor we een van de volgende voordrachten video-opnamen mogen verwachten van levend(ig)e huid- en kieuwwormen, karperluizen en ander ongedierte. We kijken er al naar uit.